20 januari 2025

Restauratie Koetshuis met Lijkenhuisje Stedum

Het had weinig gescheeld of het in slechte staat van onderhoud verkerende
Lijkenhuisje aan de Stationsweg was in de jaren `60 met de grond gelijkgemaakt.
De Gemeenteraad van Stedum had er al toe besloten, maar gelukkig gaven de
Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen geen toestemming. Wel werd
het bouwwerk versoberd. Het torenspitje verdween en de personeelsingang werd
dichtgemetseld. De houten deuren, ingang voor de lijkkoets, werden vervangen
door een stalen kanteldeur.
Omdat de lokale overheid het geld niet had om het gebouwtje weer in de
oorspronkelijke staat terug te brengen, een wens van Stichting Historie Stedum,
deed de gemeente Stedum afstand van het Lijkenhuisje en werd S.H.S. eigenaar.
In overleg met Stichting Oude Groninger Kerken is toen een restauratierapport
opgemaakt en zijn fondsen aangeschreven om de kosten te kunnen financieren.
Een investering van een aantal tienduizenden euro’s.
Deze investering staat haaks op de benadering van B. en W. in 1890 in de
toenmalige Gemeente Stedum. Die gaf architect Oeds de Leeuw Wieland de
opdracht om aan de Stationsweg op de Algemene begraafplaats een Lijkenhuisje
te ontwerpen. Een punt van discussie was echter of eerste- of tweede soort steen
zou worden gebruikt. Die verschilden niet alleen van kleur, de eerste was ook
twee gulden per duizend duurder. Een raadslid meende dat er ‘meer op deugd
dan op sieraard’ moest worden gelet.
Ondanks die Groningse zuinigheid kwam er een torentje op het dak. B. en W.
vonden dat niet nodig, de raad wel. De zolder verdween wel van het ontwerp.
Onder meer omdat met een vliering de lijkwagen er niet in paste. Daarmee is het
een bijzonder exemplaar. Er zijn in de provincie Groningen nog aardig wat
Lijkenhuisjes met historische waarde, maar dit is het enige met een koetshuis.
Omdat ook de jaarlijkse dodenherdenking van oorlogsslachtoffers op 4 mei bij de
gedenkplaat aan het bij het Lijkenhuisje plaats vindt en door heel veel mensen
wordt bijgewoond, vond Stichting Historie Stedum het zeer wenselijk, dat het
bijzonder ontwerp weer in zijn oorspronkelijke staat werd terug gebracht.
Helemaal in zijn oorspronkelijke staat zal het Lijkenhuisje waarschijnlijk niet
terugkomen. Johannes Nijhoff, onze latere huisarts, beschreef in zijn jeugd een
wandeling door Stedum als volgt: “Slaat men vanaf het Station de weg richting
centrum Stedum in, dan komt men het eerst langs de begraafplaats, die nog
betrekkelijk nieuw is. Gaat men door het hek, dan grijnst een doodshoofd met
twee kruiselings gelegde doodsbeenderen er onder de bezoeker aan. Dit stenen
doodshoofd is gemetseld in den muur van het doodhuisje”.
Een aantal enthousiaste vrijwilligers zijn druk bezig onder leiding van Stichting
Oude Groninger Kerken en Bouwbedrijf Werkman met de restauratie van het
Koets- en Lijkenhuisje om het in originele staat terug te brengen.
De fundering voor de spits is gestort en het draagframe voor de spits is al
gedeeltelijk geplaatst. De nieuwe houten spanten voor de spits, voorzien van een
houten dakbeschot is afgetimmerd in de boerderij van Peter en Corry Verduijn aan
de Weersterweg. We waren erg blij met deze gastvrijheid van fam. Verduijn en
hadden in begin van dit jaar dus een warme en droge plek om de spits af te
bouwen. De spits is inmiddels naar een bedrijf in Groningen gebracht om te
worden voorzien van leien. Wanneer de spits klaar is en terug in Stedum kan het
dak van het Lijkenhuisje eraf, kunnen de steigers worden geplaatst en kan de
spits op het stalen frame worden geplaatst.
Dan kan er worden begonnen met het verwijderen van lelijke muurgedeelten en
het opnieuw opmetselen daarvan met passende stenen. Daarna volgt het
plaatsen van nieuwe houten deuren voor het Koetshuis, het Lijkenhuisje en de
personeelsingang. Boven de gedenkplaat voor oorlogsslachtoffers wordt weer een
stalen raam teuggeplaatst,